အတိုချုံးပြောရရင်
When repression makes protest too risky, turn ordinary acts — driving slowly, clapping, wearing black, or laughing — into protests, thereby ridiculing the authorities and forcing them into a decision dilemma.
If authority is stiffing you, ‘unauthorized’ is all you’ve got.
— China Miéville, The City and the City
၂၀၁၁ ဇူလိုင်လ ဘယ်လာရုစ်မှာ စီးပွားရေး အကြပ်အတည်း အများကြီး ပိုဆိုးလာတယ်။ ပြည်သူတွေရဲ့ မကျေနပ်ချက်ကလည်း ပိုမြင့်လာပြီး ပေါက်ကွဲလုလု ဖြစ်လာတော့တယ်။ သမ္မတ အလက်ဇန်းဒါ လူကာရှန်ကို ဉီးဆောင်တဲ့ အာဏာရှင် အစိုးရက ဆန္ဒပြတာကို ဥပဒေထုတ်ပြီး တားမြစ်တယ်။ ရဲတွေကလည်း ဆန့်ကျင်ထုတ်ဖော် ပြောဆိုတာတွေကို လိုက်ချေမှုန်းတယ်။ ဒါတွေကို တုန့်ပြန်တဲ့ အနေနဲ့ တော်လှန်ရေး ခေါင်းဆောင်တွေဟာ "လူမှုကွန်ယက်တွင် တော်လှန်ခြင်း" ဆိုတဲ့ ခေါင်းစဉ်နဲ့ တော်လှန်ရေးကို ဖန်တီးတယ်။ အပြင်မှာ လူတွေစုပြီး လက်ခုပ်တီးတာတွေ၊ ဖုန်းတွေကို တပြိုက်နက် မြည်အောင်လုပ်တာတွေ စတဲ့ ရိုးရှင်းတဲ့ တုန့်ပြန်ချက်တွေလုပ်ဖို့ လှုံဆော်တယ်။ ရိုးရှင်းတဲ့ အပြုအမူတွေဆိုပေမဲ့ လူထုပါဝင်မှု အားကောင်းလို့ အံ့အားသင့်ဖို့ ကောင်းလောက်အောင် ထိရောက်အောင်မြင်တော့တာပဲ။
When mass gatherings and public protests become too dangerous, simple everyday actions done en masse can be used to illustrate the ridiculous nature of repressive authority.
ဆန္ဒပြတဲ့ ပုံစံမဟုတ်ပဲ ဆန္ဒတွေ ပြနေတာက ပြန့်သွားတော့ ရဲတွေကလည်း ပြင်းပြင်းထန်ထတ် ဖြိုခွင်းလာကြတယ်။ လက်ခုပ်လေး တီးတာဆိုပေမဲ့ အစိုးရရဲ့ အာဏာကို မထိမဲ့မြင်ပြုတာပဲဆိုတာကို အာဏာရှင်မြင်လာတယ်။ လက်ခုပ်တီးတာကို အရေးမယူပဲ လွတ်ထားလိုက်ရင် လူထုဟာ တခြားနည်းတွေပါ သုံးပြီး ပေါ်ပေါ်ထင်ထင် ဆန့်ကျင်လာနိုင်တယ်။ လက်ခုပ်လေး တီးတာကို လိုက်ဖမ်းကြတော့ အစိုးရက မတရားလုပ်တာ၊ ရှေ့နောက်မညီတာ၊ မျက်နှာပြောင်တိုက်တာ၊ ဇော်မဲလုံးဆန်တာကို ကမ္ဘာက မြင်သွားရော။ ဒါတင်ဘယ်ကမလဲ။ တိတ်တစိတ်တော်လှန်သူတွေ ကျင့်သုံးကြတဲ့ "စနစ်တကျ ဇာတ်တိုက်ပြီး မတော်လှန်ခြင်း" ကို ဥပဒေနဲ့ မညီပါဘူးလို့ ပါလီမန်မှာ ဥပဒေကြမ်းတင်လိုက်သေးတယ်။ ဒါနဲ့ပဲ အာဏာရှင်ရဲ့ စောက်တလွဲလုပ်တာတွေကို ပိုမြင်သွားတော့တာပေါ့ကွ။
၁၉၈၃ ခုနှစ်ဆိုတော့ ဟိုးလွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်တွေ အများကြီးတုန်းကပေါ့။ ချီလီနိုင်ငံရဲ့ အဓိက စီးပွားရေး ကြေးနီသတ္တုတွင်းတွေမှာ အလုပ်သမားတွေဟာ ဆန္ဒပြပွဲတွေ လုပ်ဖို့ စီစဉ်ကြတယ်။ ရည်ရွယ်ချက်ကတော့ ဆယ်နှစ်ကျော် အုပ်ချုပ်နေတဲ့ ပင်နိုချက် စစ်အာဏာပိုင်တွေကို ဆန့်ကျင်ဖို့ပေါ့။ သို့ပေမဲ့ ဆန္ဒပြပွဲ မတိုင်ခင်မှာ စစ်တပ်က သတ္တုတွင်းတွေကို ဝိုင်းထားလိုက်တယ်။ နဂိုအစီအစဉ်အတိုင်းသာ ဆန္ဒပြကြရင် သွေးချောင်းစီးမှာ သေချာတယ်။ ဒါနဲ့ ခေါင်းကောင်းတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေက တော်လှန်ရေးကို လူထုအားလုံးစီ ဖြန့်ဝေပြီး တနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ တော်လှန်ရေးအဖြစ် ပြောင်းပစ်လိုက်တယ်။ ကားတွေ ဖြည်းဖြည်းမောင်းဖို့၊ နေ့ခင်းမှာ ကားမီးတွေ ဖွင့်မောင်းဖို့၊ ညပိုင်းမှာကျ မီးတွေ ပိတ်မောင်းဖို့၊ ည ၈နာရီမှာ အိုးခွက်ပန်းကန်တွေ တီးဖို့ လူထုကို လှုံံဆော်လိုက်တယ်။(see: TACTIC: ကာဆဲရိုလာဇို [ သံပုံးတီးပြီး ဆန္ဒပြခြင်း] ပြည်သူ တော်တော်များများ ပါဝင်လာတယ်။ ဒီဆန္ဒပြပွဲ အငယ်လေးတွေကြောင့် လူတွေဟာ ကြောက်စိတ်ကို ကျော်လွားနိုင်လာတယ်။ အာဏာရှင်ကို ဆန့်ကျင်ဖို့ သတ္တိနဲ့ ယုံကြည်မှုတွေကို ပြန်တည်ဆောက်နိုင်ခဲ့တယ်။
အကြောင်းအရာ နှစ်ခုလုံးကတော့ ရုပ်ရှင်ရိုက်နေတဲ့ အတိုင်းပဲပေါ့။ လူစုလူဝေးလုပ်တာ၊ ဆန္ဒပြပွဲကြီးတွေ လုပ်တာက အင်မတန် အန္တရာယ်များလာတဲ့ အချိန်မှာ နေ့တဒူဝဖြစ်နေတဲ့ သာမန်ကိစ္စတွေကိုပဲ လူတွေ အများကြီးက တစုတဝေးတည်း လုပ်လိုက်တာကပဲ ဆန္ဒပြတာ ဖြစ်သွားတော့တာပဲ။ ဒီလိုလုပ်လိုက်တဲ့ အတွက် မတရား နှိမ်နင်းတာတွေကို ရှောင်လို့ ရသွားတယ်။ တချိန်တည်းမှာပဲ မကျေနပ်တာတွေကို ထုတ်ပြခွင့်၊ အာဏာရှင်ရဲ့ အရှက်မဲ့တဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ဖော်ထုတ်ခွင့်၊ ကိုယ်ပြောချင်တာကို ပြောပြခွင့်ရသွားသလို ဒီလိုလုပ်လိုက်တော့ တဘက်အာဏာရှင်ခမျာမှ ခြေမကိုင်မိ လက်မကိုင်မိ ဖြစ်ကုန်တာပေါ့။(see: PRINCIPLE: Put your target in a decision dilemma
ဒီအခြေခံ သဘောတရားဟာ ဖိနှိပ်တဲ့ အာဏာရှင်တွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ နေရာမှာတင် သုံးလို့ရတာ မဟုတ်ဘူးနော်။ လွတ်လပ်ပါတယ်လို့ ပြောတဲ့ လူအဖွဲ့အစည်းတွေမှာလည်း တချို့သော လူတွေရဲ့ နေ့စဉ်ရှင်သန်မှုကို ထိန်းချုပ်ထား၊ တရားမဝင်ဘူးလို့ ပြောထာတဲ့ လူအဖွဲ့အစည်းတွေမှာလည်း သုံးလို့ရတယ်။ ဥပမာ အမေရိကန်နိုင်ငံ Salt Lake City က မော်မန်ဘုရားကျောင်း (Mormom Church) ရှေ့သွားပြီး ကွီးယားအမျိုးသမီး နှစ်ယောက် (Queer women)နှစ်ယောက် အနမ်းချင်းဖလှယ်ပြနေလိုက်တာ လုံခြုံရေးတွေ သူတို့ဆီ ပြေးလာ မြေကြီးပေါ်တွန်းလဲလိုက်တဲ့ထိလေ။ (ကွီးယား Queer စကားလုံးမှာ လိင်တူစုံမက်သူ၊ လိင်တူလိင်ကွဲ နှစ်မျိုး စုံမက်သူ၊ လိင်ပြောင်းထားသူ စသည် အားလုံးကို ရည်ညွန်းသည်။) သို့မဟုတ် ၁၉၂၀ ခေတ်လောက် ကတည်းက ပြဌာန်းခဲ့ပြီး အကျုံးဝင်နေသေးတဲ့ "Cabaret Laws” (တေးဂီတ သီဆို တီးမှုတ်ခြင်း၊ အက ကခြင်းတို့ကို လိုင်စင်မရှိပဲ ပြုလုပ်ခွင့် မပေးသည့် ဥပဒေ။ Cabaret လိုင်စင်ရှိရင် လိုအပ်သည့် ဥပဒေ) ကို ဆန့်ကျင်ဖို့ လမ်းတွေပေါ်မှာနဲ့ လိုင်စင်မရှိတဲ့ Giuliani ကွင်းပြင်က နေရာတွေမှာ ကပွဲတွေ စီစဉ်ခဲ့တဲ့ Dance Libaration Front အဖွဲ့ရဲ့ လုပ်ရပ်တွေပေါ့။
အပြင်လောက ဥပမာများ
Dozens of moms in Australia held a “Nurse In” in defense of a fellow breastfeeding mom when she was asked to leave the Bendigo Mall’s food court.
In response to an expanding Nazi curfew in Copenhagen, Danish workers walked off their jobs to “go tend their gardens,” infuriating the authorities.